Een boek schrijven met AI – Kan dat? 

Kun je AI gebruiken om je eigen boek te schrijven? AI en boeken schrijven klinkt als de perfecte match. Je geeft zelf wat onderwerpen en ideeën aan, en AI werkt het met één druk op de knop voor je uit tot een mooie tekst. Zou het zo makkelijk kunnen zijn? 

Toen ik het afgelopen jaar ging schrijven aan mijn boek ‘Gids voor de begaafde zzp’er – Ontdek je begaafdheid‘, was ik razend benieuwd. Ik had al meerdere boeken uitgebracht, die ik helemaal zelf schreef. Zou AI mijn schrijven kunnen overnemen? Ik besloot het experiment aan te gaan. Hieronder lees je hoe het mij verging. Waar was AI een goede hulp? Wat viel enorm tegen? Wat verraste me en had ik vooraf niet bedacht? 

De realiteit was een eye-opener. Lees hieronder hoe het me verging.

Hoge verwachtingen van AI bij het schrijven van mijn boek

“Ik zet mijn ideeën op papier, en AI doet de rest.” Ik zag mezelf al naast mijn laptop zitten, terwijl de woorden vanzelf op het scherm verschenen. Het leek zo heerlijk simpel.

Ik wist eigenlijk wel dat het zo niet zou werken. Maar toch bleef ik dromen. Zou het kunnen? Zou ik met een paar goede briefings hoofdstuk naar hoofdstuk door AI kunnen laten schrijven? Spoiler: zo werkt het niet. 

Wat valt tegen bij het werken met AI?

1. Problemen met taalgebruik

Mijn eerste teksten met AI? Die waren stijf en saai. Alsof een robot probeerde Shakespeare na te doen. Niet de vibe die ik zocht. Bovendien bleef AI er maar hoogdravende woorden doorheen gooien die ik zelf nooit zou gebruiken. 

ChatGPT maakt zinnen als: “Mijn eerste pogingen om met AI samen te werken, waren fascinerend. Het is onmiskenbaar indrukwekkend hoe snel AI concepten kan genereren en tekst kan produceren. Echter, al snel stuitte ik op de grenzen van de technologie.”

Zelf zeg ik het liever anders: “Werken met AI was best interessant. Ideeën kun je razensnel uitwerken tot stukken tekst. Maar ja, veel kan AI niet en dat is knap frustrerend.”

Hoe vaak ik ook tegen ChatGPT zei dat het taalgebruik anders moest, hij leek het maar niet te begrijpen. Wel eventjes. Maar daarna schoot hij weer terug in te abstract taalgebruik, lange zinnen of woorden die ik nooit zou gebruiken. Irritant! 

2. De uitdaging van langere teksten

Lange teksten schrijven met AI? Het is een nachtmerrie! AI houdt van korte stukjes. Probeer je een complex argument over te brengen of meerdere ideeën uit te werken in een hoofdstuk? Dan moet je de tekst in hapklare brokken voeren, waardoor AI constant de grote lijn kwijtraakt.

Af en toe schrijft AI een prima alinea. Om daarna weer te algemeen te worden of terug te schieten in hoogdravend taalgebruik. Vraag je ChatGPT om terug te gaan naar dat goede stukje tekst, dan gaat hij enthousiast een nieuwe tekst voor je maken. Het kost veel moeite om langere teksten en inhoudelijk sterk te krijgen en consistent qua taalgebruik. 

3. AI heeft de diepgang van een HAVO-scholier

En dan de diepgang, of beter gezegd, het gebrek eraan. Mijn expertise en nuances waren nergens te vinden in de AI-teksten. Natuurlijk weet AI best veel. Maar het blijft toch een beetje alsof je een HAVO-scholier je boek wilt laten schrijven. Het is oppervlakkig, met content die iedereen wel weet. 

Wil je AI echt goede inhoudelijke teksten laten schrijven? Dan moet je eerst samen met AI in een dialoog onderzoek doen, of AI je eigen ideeën en expertise stukje bij beetje voeren. Dat kost tijd en veel gedoe. Als ervaren schrijver, vond ik dat frustrerend. In de tijd die ik nodig had om AI te briefen, kon ik net zo snel zelf een fijne alinea schrijven. Bovendien was dat een stuk leuker. 

4. Samenvattingen maken? Dat kan ik net zo snel zelf

Ik had de hoop dat AI goed zou kunnen helpen bij het samenvatten van langere hoofdstukken. Dat viel best tegen. AI had moeite met langere stukken input en de samenvatting waar het mee kwam was smaakloos en veel te abstract.  Ik merkte al snel dat ik net zo vlot zelf een samenvatting kon maken, door kernalinea’s uit een hoofdstuk onder elkaar te zetten en daar wat overbruggende zinnen aan toe te voegen. Mijn eigen samenvatting ging sneller en was beter van kwaliteit. 

Essentieel: de ziel in het schrijfproces bleef ik zelf

Hier komt een kern van wat ik leerde bij het schrijven met AI: schrijven is mijn manier om te denken. Het proces met AI voelde alsof ik een stuk van mezelf miste. 

Al schrijvend kan ik mijn gedachten orderden. Ik werk drie ideeën uit, waarna mijn hoofd nog vier vervolginzichten krijgt. Die schrijf ik ook weer op, waarna mijn hoofd weer verder denkt. Schrijven is voor mij ‘breien met gedachten’. Het ene idee verweeft zich met het andere, waardoor prachtige patronen ontstaan, die ik voor het schrijfproces nog niet zag. 

Eigenlijk schrijf ik niet alleen voor mijn lezers: ik schrijf ook voor mezelf. Om mijn gedachten en ideeën te laten groeien. Ik schrijf geen boek omdat ik een expert bent. Het werkt andersom: omdat ik een boek heb geschreven, ben ik een expert geworden. 

Dat hele proces van spelen met ideeën, gedachten uitwerken en laten groeien, ontstaat niet als ik teveel laat schrijven door AI. Schrijven met AI is een beetje als schrijven zonder ziel. De essentie, de kern, dat wat het schrijven voor mij verslavend leuk maakt, ontbreekt. 

Waar was AI wel heel bruikbaar?

Kon ik AI dan nergens voor gebruiken bij het schrijven van mijn boek? Zo dramatisch was het ook weer niet. Niet alles was een teleurstelling. AI bleek best wat toe te voegen bij het schrijfproces, zodra ik besefte dat mijn eigen schrijven de essentie van het boek moest zijn. Rond mijn eigen denken en schrijven kon AI een aantal interessante taken op zich nemen. 

1. Titels bedenken

Voor het bedenken van titels was AI een goudmijn. Snel, creatief, en eindeloos veel opties. Ik vroeg AI niet om een goede titel te verzinnen, maar ik vroeg om een lijstje met dertig titels. En daarbij ook nog eens een lijst met subtitels. 

Met die input kon ik heerlijk stoeien: ik combineerde AI-gegenereerde ideeën voor titels en subtitels, waarmee ik een veel betere titel voor mijn boek bedacht in heel weinig tijd. Ook voor het verzinnen van titels voor hoofdstukken of delen van het boek was AI een fijne sparringpartner. Heerlijk! 

2. Eindredactie

AI was een verrassende bondgenoot in de eindredactie van het boek. Ik had een professionele redacteur die al vanaf het begin meelas. Zij kwam met gouden ideeën over structuur en verbeterde de logical in alinea’s en hoofdstukken. Maar daarna komt de vervelende redactieslag: al je tekst nog een keer laten doorlopen op tekst- en taalfouten. Het is een slag die veel tijd kost, en bij een boek van een beetje omvang behoorlijk kostbaar kan zijn. Je moet immers iemand inhuren die alles voor jou controleert. Om daarna zelf al die edits nog eens door te voeren in je tekst. Het was altijd het deel van het schrijven waar ik het meest tegenzin voelde. 

Deze fase van eindredactie was fijn om met AI te doen. Eerst wat het wel een strijd: Chat GPT bleef mijn zinnen herschrijven tot een abstracte en hoogdravende tekst die niet bij mijn schrijfstijl pastte. Als ik hem daarop aansprak, deed hij het even beter. Om daarna toch weer saaie zinnen te gaan schrijven. Wat een strijd! 

Toevallig probeerde ik CoPilot van Microsoft uit in de eindredactie van mijn teksten. Dat werkte direct een stuk sterker. CoPilot snapte mijn schrijfstijl. Ik ging hoofdstuk voor hoofdstuk aan CoPilot voeren, en kreeg razendsnel prima teksten terug, waar mijn tekst- en typefoutjes uit waren gehaald. Ook mijn stopwoordjes of kromme zinnen werden verbeterd, maar de tekst bleef wel lekker in mijn eigen schrijfstijl. Heerlijk! 

Het was ook fijn dat deze eindredacteur per direct beschikbaar was. Ik hoefde niet eerst het hele boek af te maken om daarna weken te wachten op het werk van de eindredacteur, om dan zelf weer dagen te worstelen met edits verwerken. Met AI kon ik binnen een paar dagen de complete eindredactie van het hele boek afronden. 

Een fijn neveneffect: Een eindredacteur had me in deze fase zeker honderden euro’s gekost. AI deed al dit werk razendsnel en helemaal gratis. Geweldig! 

3. Altijd beschikbaar

Wat enorm fijn was, is dat AI beschikbaar is wanneer jij er behoefte aan hebt. Je hoeft niet vooraf een deadline met je eindredacteur af te spreken, of te wachten tot je feedback hebt gekregen. Wanneer jij het wilt, kun je met AI aan de slag. Dit heeft me zeker een paar weken tijdwinst opgeleverd bij het schrijven van mijn boek. 

Welke andere tools heb ik gebruikt?

AI was slechts één deel van mijn toolkit. Naast AI waren er een paar andere dingen die heel belangrijk waren en enorm bijdroegen aan mijn schrijfproces. Wat was er nog meer belangrijk? 

1. Meelezers

Ik had al in een vroege fase van het schrijven een lijst met meelezers verzameld. Gewoon, met een oproepje in mijn nieuwsbrief en op mijn sociale media. Ik wilde graag feedback van specifieke mensen. Niet van die gezellige buurman of die oude vriendin. Wat ik wilde, was feedback van mijn potentiële fans: mensen die de doelgroep van het boek vormen. Wat zouden zij vinden van een idee, een alinea of een hoofdstuk? Waar werden ze blij van? Wat vonden ze verwarrend? 

De feedback van mijn fans annex meelezers was geweldig. Zij vertelden me direct wat hen persoonlijk aanspraak, waar ze wat aan hadden of waar ze meer over wilden lezen. Door deze feedback werd mijn boek vanaf de beginfase veel sterker en meer toegespitst op wat mijn lezers aansprak. 

Sterker nog: de meelezers inspireerden me enorm om op relevante stukken dieper te gaan en meer te schrijven. Dat werkte zo goed, dat ik uiteindelijk een serie van vier boeken heb geschreven, in plaats van het ene boek waar ik mee begon. 

2. Helpthisbook.com

Ik had een lijst met meer dan 70 (!) meelezers, die feedback gaven. Maar hoe verwerk je dat commentaar handig? Daarvoor gebruikte ik de betaalde tool helpthisbook.com. In de omgeving van de tool upload je een Google Doc met je concept manuscript. Je meelezers kunnen vervolgens direct in dit document hun feedback geven. Dat kan met een eenvoudige markering: dit is saai, dit is verwarrend, dit vind ik fantastisch, hier heb ik een opmerking. 

Het grote voordeel van deze tool is dat je alle feedback van alle meelezers overzichtelijk in één document ziet. Ook kun je snel selecteren: welke stukken vinden meelezers geweldig? De stukken uit mijn boek die meelezers aansprak selecteerde ik vlot, voor posts op sociale media. 

3. Professionele redacteur

Voor de grote lijnen en logica in mijn boek had ik een mens nodig. Een persoonlijke redacteur hielp me om mijn boek samenhangend en logisch te maken. Iets wat AI niet kon. De redacteur dacht mee over samenhang tussen hoofdstukken, vertelde me welke alinea’s beter naar een andere plek konden, of waar er dubbelingen in de tekst zaten. Het was niet goedkoop om met een persoonlijke redacteur te werken, maar het boek werd er een stuk beter van. 

4. Ervaren coverontwerper

Een boek verkoopt (ook) door de cover. Hier wilde ik AI niet voor gebruiken. Natuurlijk kan AI best een leuk plaatje maken, maar integratie van tekst en beeld is over het algemeen nog matig. Ik huurde dus een ervaren coverontwerper in, die me ook hielp bij mijn vorige boeken. Ze deed naast de cover ook de opmaak van het binnenwerk, en maakte mooie illustraties om mijn belangrijkste ideeëen te verbeelden. Die illustraties ontvang ik ook als losse afbeeldingen, die ik weer voor van alles kan gebruiken. Kortom: het beeld laten maken door een professional was echt de moeite waard, dat had AI niet zo goed voor me gekund. 

Conclusie

Een boek schrijven met AI? Dat is geen magische oplossing. Mijn avontuur met AI leerde me dat technologie geweldig is, maar de menselijke touch is onvervangbaar. AI kan helpen, zeker bij specifieke taken. Maar de essentie van een boek, de ziel, komt van de schrijver zelf. AI is een tool, geen vervanging. Mijn eigen schrijfplezier en het breien met ideeën kon een machine niet overnemen. Het structureren van teksten door een ervaren redacteur was geen machinewerk. Ook het beeldmateriaal gemaakt door een mens was veel sterker dan AI zou kunnen. 

Ik denk dat dat voorlopig nog een enorm geruststelling is, voor professionals. Dat waar jij echt goed in bent, zal AI niet zomaar van je kunnen overnemen. Maar doe je routinewerk, zoals taalfouten uit teksten halen, dan wordt AI wel een gedegen concurrent. 

Al met al was AI bruikbaar bij het schrijven van mijn boek, zoals bij de eindredactie of het verzinnen van input voor de titel. Maar het grootste deel van het boek, de essentie en de ziel, bleven mensenwerk. Hopelijk zie je die essentie terug in het eindresultaat: een boek met waardevolle kennis die ook jou als lezer aan het denken zet. 

Natuurlijk kun je deze afwegingen ook voor je eigen werk gaan maken. Ga experimenteren, ga op avontuur, ga het uitvinden. Wat is de ziel van jouw werk? Wat wil of moet je zelf blijven doen? En waar kan AI je wellicht veel gedoe of saai werk uit handen nemen? 

Wil je meer weten over wat jij nu al kunt met AI in je eigen werk? Doe mee aan één van onze trainingen, bijvoorbeeld voor advocaten & mediators, wetenschappers & onderzoekers, of doe de training ‘artikelen schrijven met AI‘. Wil je liever persoonlijke hulp bij het gebruik van AI in jouw werk? Dan helpen we je graag in een 1-op-1 dagdeel.